Kategoria: Chirurgia

Medal ku czci pierwszej kobiety – chirurga żupnego

awers: MAGDALENA BENDZISŁAWSKA VIELICIENSIS (po okręgu) na środku scena z życia Magdaleny

rewers: INTER MULIERES POLONIAE PRIMA ARTIS CHIRURGICAEPERITISSIMA A.D. 1697 PRIVILEGIO REGALI INSIGNITA (sekwencja autorstwa doc. dr Danuty Turkowskiej; w tł. : Między kobietami Polkami pierwsza w sztuce chirurgii wyróżniona przywiwilejem królewskim w roku 1697).

sygnowany: Małgorzata Kot

darowizna: prof. Zdzisław Gajda; Prezes Krakowskiego Towarzystwa Miłośników Historii Medycyny

Magdalena Bendzisławska, żyjąca na przełomie XVII i XVIII w. była ewenementem na skalę światową i pierwszą w Polsce kobietą chirurgiem, znaną z imienia i nazwiska. Niestety niewiele o niej wiemy – w 1850 r. ogromny pożar Krakowa zniszczył m.in. archiwalia miejskie. Prawdopodobnie jedyną zachowaną wzmianką prasową jest notatka (przedruk)  z Tygodnika Krakowskiego z 1834 r. (nr 38, s. 193) pod sensacyjnym tytułem Kobieta Chirurg. Wraz z mężem Walentym, oficjalnym cyrulikiem kopalnianym (cyrulikiem czyli chirurgiem; takie było znaczenie słowa „chirurg” do końca XVIII wieku, a nawet przez pierwszą połowę wieku XIX), mieszkała tuż przy kopalni w Wieliczce. Walenty otrzymał przywilej wykonywania zawodu w 1694 r. jeszcze od króla Jana III Sobieskiego. Mąż niestety zmarł przedwcześnie zostawiając Magdalenie zakład i niezbędne narzędzia w spadku. Tradycyjnie w takiej sytuacji, wdowa po cyruliku zatrudniała czeladnika, który przejmował obowiązki. Jednak ambitna Magdalena postanowiła poprowadzić go sama. Przez trzy lata asystując mu przy zabiegach chirurgicznych i dentystycznych przeszła wszystkie szczeble wtajemniczenia i dysponowała niezbędną wiedzą do samodzielnej działalności. Magdalena potrzebowała jednak oficjalnej zgody króla. W końcu doceniono jej wyjątkowe umiejętności i wiedzę. 6 października 1697 r. dostała prawo do wykonywania zawodu na mocy dyplomu królewskiego wydanego przez ówczesnego władcę Augusta II Mocnego. W przywileju przyznano, że jest „chirurgiem w swym rzemiośle doskonałym” i ma prawo, wiedzę i umiejętności, by przejąć obowiązki lekarza żupnego. Rok później, korzystając z obecności w kopalni Komisji Wizytującej, wystąpiła  o potwierdzenie prawa do wykonywania zawodu. Przedłożyła dwa przywileje: zmarłego męża i swój na podstawie, którego Komisja przyznała jej prawa i przywileje członka Cechu Cyrulików. Zgodnie z cechową tradycją Magdalena złożyła przyrzeczenie według roty, musiała także okazać komplet narzędzi: pudło z brzytwami, nożycami, grzebieniami, kleszcze do zębów, szczypczyki stomatologiczne, słój z pijawkami i inne oraz wykazać się umiejętnością wykonywania maści, opatrunków i znajomością anatomii i stosowania leków. W praktyce Magdalena obok czynności chirurgicznych, podejmowała też czynności dentystyczne  i okulistyczne: usuwała zaćmę i ciała obce z oka, unieruchamiała złamania, usuwała zęby, opatrywała rany i puszczała krew.

Jej pamięci poświęcony jest medal – zaprojektowany przez Małgorzatę Kotównę i wykonany w jej krakowskiej pracowni – jest hołdem dla wszystkich kobiet, które sprawdziły się w chirurgii, przez długie lata zastrzeżonej jedynie dla mężczyzn. Medal jest wręczany od 2011 r. na głębokości 135 metrów pod ziemią, w komorze Jezioro Wessel – jednej z najpiękniejszych komór solnego labiryntu Uzdrowiska Kopalnia Soli „Wieliczka”.

Laureatki medalu: prof. Jadwiga Stypułkowska (2011 r.), prof. Małgorzata Zaleska, dr Maria Panaś, prof. Grażyna Wyszyńska-Pawelec oraz dr Elżbieta Róg-Grochowska – po raz pierwszy – chirurg dziecięcy (2022 r.).

Więcej o kobietach-chirurgach na stronie: https://izba-lekarska.org.pl/images/PM/marzec2023/24/

Jubileuszowy medal z wizerunkiem Ludwika Rydygiera (1855-1920), założyciela i Prezesa TChP, wydany przez Towarzystwo Chirurgów Polskich z okazji 100. lecia Towarzystwa, Kraków 1989 r.

sygnowany: Edward Gorol

na rewersie, po lewej stronie numer 38

Ludwik Antoni Rydygier (1850 – 1920) – polski lekarz, chirurg, profesor doktor medycyny, generał brygady Wojska Polskiego; Obrońca Lwowa.

W latach 1869–1873 studiował medycynę najpierw w Krakowie, a później na uniwersytecie w Greifswaldzie. Dyplom lekarza uzyskał 8 grudnia 1873 roku, a pracę doktorską obronił w lutym 1874 roku.

W 1887 roku objął katedrę chirurgii Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie. W 1897 otrzymał propozycję objęcia stanowiska kierownika nowej katedry i kliniki chirurgii Uniwersytetu Lwowskiego. W latach 1901/1902 był rektorem Uniwersytetu Lwowskiego.

W 1889 roku zorganizował pierwszy w Polsce zjazd chirurgiczny. Zjazdy te w 1921 dały początek Towarzystwu Chirurgów Polskich.

Wychował wielu znakomitych chirurgów, przyszłych profesorów. Był wybitnym chirurgiem, odznaczył się jako świetny operator, inicjator nowych metod, utalentowany organizator. Niektóre wprowadzone przez niego metody operowania żołądka, raka odbytnicy, amputacji, kardiochirurgii, ortopedii, chirurgii plastycznej, urologii – są stosowane do dziś.   W 1880 roku przeprowadził pierwszy w Polsce (a drugi na świecie) zabieg wycięcia odźwiernika z powodu raka żołądka, a w 1881 pierwszy w świecie zabieg resekcji żołądka z powodu owrzodzenia. W 1884 wprowadził nową metodę chirurgicznego leczenia choroby wrzodowej żołądka i dwunastnicy za pomocą zespolenia żołądkowo-jelitowego.  Rydygier był autorem (1900) oryginalnej metody usuwania gruczolaka gruczołu krokowego i wielu innych technik operacyjnych.

W czasie I wojny światowej kierował szpitalem wojskowym w Brnie. Po zakończeniu wojny powrócił do Lwowa. Walczył w jego obronie przed Ukraińcami w listopadzie 1918. W trakcie walk o Lwów włączył się w tworzenie służb medyczno-sanitarnych Wojska Polskiego. Został do niego przyjęty w stopniu generała podporucznika. W 1920 rozpoczął organizowanie szpitali wojskowych. Był szefem sanitarnym Dowództwa Okręgu Generalnego „Pomorze” oraz Konsultantem i naczelnym chirurgiem Dowództwa „Wschód”.

Zmarł nagle na zawał serca 25 czerwca 1920 roku. Został pochowany początkowo na cmentarzu Łyczakowskim; szczątki przeniesiono później do kwatery dowódców na Cmentarzu Obrońców Lwowa.

Więcej na stronie: https://izba-lekarska.org.pl/images/PM/lipiec-sierpien2022/24/

Pamiątkowy medal wybity z okazji 52 Zjazdu Towarzystwa Chirurgów Polskich, który odbył się we wrześniu 1985 r. w Gdańsku

Pamiątkowy medal wybity z okazji LI Zjazdu Towarzystwa Chirurgów Polskich, który odbył się w Łodzi w dniach 19-21 września 1983 r.

Medal w etui: na przykrywce w złotym kartuszu napis: LI Zjazd TChP Łódź 1983 r.

Jubileuszowy medal wybity z okazji 50. Zjazdu Towarzystwa Chirurgów Polskich, który odbył się w Krakowie w dniach 18-20 września 1980 r. z portretem założyciela prof. Ludwika Rydygiera (1855 – 1920)

Bardzo rzadka statuetka z brązu, wydana z okazji 100 Kongresu Towarzystwa Chirurgów Polskich, który odbył się w Krakowie w dniach 17-20 września 1989 r.

Awers: wypukły; Laska Eskulapa (wąż w koronie); napisy: Congressus Jubilaeus Cracovia 17-20 IX 1989

Rewers: wklęsły; na tarczy herbowej orzeł w koronie, 1889. Napis na wstędze po tarczą herbową: Societatis Chirurgorum Polonorum (tł.: Towarzystwo Chirurgów Polskich).

Na podstawie wypukłe napisy: Centum Anni Societatis Chirurgorum Polonorum (tł.: Stulecie Towarzystwa Chirurgów Polskich ); Duo Saecula Chirurgiae Academicae (tł.: Dwa stulecia chirurgii akademickiej).

wysokość całkowita ; 13, 5 cm

Pamiątkowy medal wybity z okazji XVIII Zjazdu Sekcji Chirurgii Klatki Piersiowej, Serca i Naczyń Towarzystwa Chirurgów Polskich, który odbył się w Szczecinie w dniach 18-19 listopada 1979 r.

Jubileuszowy medal wybity z okazji 70 lat Polskiego Towarzystwa Ortopedów i Traumatologów 1928 – 1998 oraz XXXII Zjazdu PTOiTr, który odbył się w Łodzi w dniach 23-26 września 1998 r. , opatrzony wizerunkami trzech prezesów: gen. prof. Ireneusz Wierzejewski (1928-1930), prof. Adam Gruca (1938-1950) i prof. Wiktor Dega (1950-1954).

rewers: na brzegu herby 14 polskich miast, w środkowej części : XXXII Zjazd Polskiego Towarzystwa Ortopedycznego i Traumatologicznego; Łódź 23-26 IX 1998;

srebrny oksydowany; średnica 7 cm

Pamiątkowy medal z wizerunkiem prof. dr Adama Grucy (1893-1983), wybity z okazji XXV Jubileuszowego Zjazdu Polskiego Towarzystwa Ortopedów i Traumatologów, który odbył się w Łodzi w 1984 r.

Adam Gruca (1893 – 1983) – polski lekarz ortopeda, profesor nauk medycznych.

Obok polskich ortopedów: Ireneusza Wierzejewskiego, Franciszka Raszei i Wiktora Degi z Poznania oraz Donata Tylmana i Adolfa Wojciechowskiego z Warszawy należał do czołówki najlepszych lekarzy w swojej specjalności.

Absolwent Wydziału Lekarskiego na Uniwersytecie Lwowskim. Podczas I wojny światowej służył jako lekarz w armii austriackiej; walczył na froncie rosyjskim, rumuńskim, włoskim. Od 1918 służył w Wojsku Polskim – był uczestnikiem Obrony Lwowa w 1918 i wojny bolszewickiej 1920 oraz kampanii litewskiej. Po demobilizacji w 1921 r. kontynuował we Lwowie studia medyczne. W latach 1921–1928 był asystentem, a po habilitacji w 1928 r. docentem Katedry i Kliniki Chirurgicznej Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie.  

W kampanii wrześniowej brał udział w obronie Lwowa – był naczelnym chirurgiem szpitala wojskowego mieszczącego się w gmachu głównym Politechniki Lwowskiej.  W okresie pierwszej okupacji sowieckiej (1939-1941) był kierownikiem Kliniki Chirurgii Ogólnej Lwowskiego Instytutu Medycznego, pełniąc jednocześnie funkcję szefa sanitarnego w Komendzie Obszaru Związku Walki Zbrojnej. W czasie okupacji niemieckiej (od lipca 1941) pracował jako wykładowca medycznych kursów zawodowych we Lwowie. Zagrożony aresztowaniem przez Niemców i śmiercią ze strony UPA we wrześniu 1943 opuścił Lwów.

Po wojnie był profesorem Uniwersytetu Warszawskiego, kierownikiem Katedry i III Kliniki Ortopedycznej AM w Warszawie.

Opublikował około 170 prac naukowych, był twórcą i najwybitniejszym przedstawicielem warszawskiej szkoły ortopedycznej i traumatologicznej, doktorem honoris causa Akademii Medycznej w Warszawie i Wrocławiu. W 1974 został wybrany członkiem honorowym Międzynarodowego Towarzystwa Chirurgii Ortopedycznej i Traumatologii.

więcej pod linkiem: https://izba-lekarska.org.pl/images/PM/maj2023/22/

Pamiątkowy medal o nieregularnym kształcie, wydany z okazji XXIII Zjazdu Polskiego Towarzystwa Ortopedów i Traumatologów we Wrocławiu w 1980 r.